تبیین تمدنی کارکردهای آموزه قرآنی «مکنت» در پرتو عقلانیت وحیانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه تهران.

2 دانشیار دانشگاه تهران، گروه تاریخ و تمدن اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار دانشگاه تهران، گروه مدرسی قرآن و متون، تهران، ایران.

چکیده

 هدف مقاله: نشان دادن ظرفیت تمدنی آموزه‎های قرآن کریم، از جمله اهداف علمی انتخاب این موضوع است. اساساً تمدن پدیده‎ای بشری است که بر پایه عقلانیت و خرد جمعیِ منبعث از حوزۀ اندیشه و علوم انسانی آن مرز و بوم شکل می‎گیرد که در سوگیری روابط انسانی در آن جامعه نقش به‎سزایی دارد. اگر تمدنی‎ به دور از عقلانیّت صحیح شکل بگیرد، آسیب‎های جدی به انسان و روابط انسانی وارد می‎کند، تمدنی که بر اساس عقلانیّت صحیح شکل بگیرد، زمینه رشد و بالندگی انسان و روابط انسانی را در سطح کلان مهیا می-کند. هر تمدنی باتوجه به مبانی نظری آن، از سطحی از عقلانیّت برخوردار است که البته مدلِ عقلانیّت در هر تمدنی، مختصِّ به آن تمدن و متفاوت با دیگر تمدن‎هاست، خوانش تمدنی کارکردهای آموزه «مکنت» در قرآن در پرتو عقلانیت وحیانی یک موضوع مغفول به شمار می‎آید، بنابراین برای کشف و تبیین علمی آن، انجام پژوهش‎هایی از این قبیل ضروری است. روش این مقاله با روش: توصیفی‎-تحلیلی بر پایۀ عقلانیت وحیانی در پی پاسخ به این سؤال است که تبیین تمدنی از کارکردهای آموزۀ «مکنت» در قرآن، در پرتو عقلانیت وحیانی چیست؟ نتایج مقاله ایجاد بستر مناسب جهت ایجاد وحدت با هویت‌سازی واحد در پرتو عقلانیتِ وحیانی، تنظیم مناسبات انسانی در پرتوِ عقلانیتِ وحیانی، تثبیت و گسترش معروف در پرتوِ عقلانیتِ وحیانی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The civilizational explanation of the functions of the Qur'anic doctrine of "Moknat" in the light of revealed rationality

نویسندگان [English]

  • Ayyoub Zare khafri 1
  • Mohammad Nassiri 2
  • Ramadan Rezaei 2
  • Javad Ishaqian 3
1 University of TEHRAN. Faculty of Theology and Islamic Studies. Ph.d Candidate
2 Associate Professor, University of Tehran, Department of History and Islamic Civilization, Tehran, Islamic Republic of Iran.
3 Assistant Professor, University of Tehran, Faculty of Quran and Texts, Tehran, Islamic Republic of Iran. Eshaghian.
چکیده [English]

Aim: To show the civilizational capacity of the teachings of the Holy Quran is one of the scientific goals of choosing this topic. Necessity: Basically, civilization is a human phenomenon that is formed on the basis of collective rationality and wisdom emanating from the field of thought and human sciences of that border and region, which plays a significant role in biasing human relations in that society. If a civilization is formed far from correct rationality, it will cause serious damage to human beings and human relations. A civilization that is formed based on correct rationality will provide the basis for the growth and development of human beings and human relations on a macro level. . According to its theoretical foundations, every civilization has a level of rationality, of course, the model of rationality in every civilization is specific to that civilization and different from other civilizations. It is considered, therefore, to discover and scientifically explain it, it is necessary to carry out such researches. Method: This article, with a descriptive-analytical method on the basis of revealed rationality, seeks to answer the question: What is the civilizational explanation of the functions of the doctrine of " Muknat " in the Qur'an, in the light of revealed rationality? Results: creating a suitable platform for creating unity with the creation of a single identity in the light of revealed rationality, regulating human relations in the light of revealed rationality, consolidating and expanding the famous in the light of revealed rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'
  • an
  • submission
  • civilization
  • Moknet
  • revealed rationality

مراجع

  1.  قرآن کریم.

    1. آلوسی، محمودبن‎عبدالله، (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، محقق عبدالباری عطیه، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    2. ابن فارس، احمد، (1404)، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    3. ابن منظور، محمدبن مکرم، (1988) لسان العرب، بیروت: دارالجیل.
    4. ـــــــــــــــــــــــ ، (1414)، لسان العرب، بیروت: دارالفکر.
    5. ارکون، محمد، (1999)، الفکر الاصولی و إستحالة التأصیل، نحو تاریخ آخر للفکر الإسلامی، ترجمه و تعلیق هاشم صالح، بیروت: دار الساقی.
    6. ــــــــــــ ، (1392)، تاریخ‎مندی اندیشۀ اسلامی، ترجمۀ رحیم حمداوی، تهران: نگاه معاصر.
    7. بابایی، حبیب‎الله، (1390)، تمدن و تجدد در اندیشۀ معاصر عرب، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    8. ــــــــــــــ ، (1399)، تنوع و تمدن در اندیشه اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    9. بن‎نبی، مالک، (1986)، شروط النهضه، قطر: وزارة الثقافه و الفنون و التراث.
    10. بیرو، آلن، (1367)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، تهران: کیهان.
    11. پارسانیا، حمید، (1394)، نسبت مفهوم عقل در قرآن و روایات با عقل در فرهنگ و تاریخ اسلام، نشریه معارج، ش 1.
    12. پاکتچی، احمد، (1400)، روش‎شناسی پیوند میان دستگاه مفهومی قرآن کریم و علوم مدرن، تهران: دانشگاه امام صادق7.
    13. کلانتری، عبدالحسین، (1393)، معنا و عقلانیت در آرای علامه طباطبایی و پیتر وینچ، تهران: طه.
    14. گرونبام،
    15. گنجور، مهدی، (1399)، مبانی وجود‎شناختی توسعه و تعالی علوم بر پایۀ عقلانیت وحیانی با تأکید بر اندیشه‎های آیت‎الله جوادی‎آملی، دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی، سال نهم، شمار اول.
    16. جابری، محمد عابد، (1389)، تکوین عقل عربی، ترجمۀ سید محمد آل‎مهدی، تهران: نسل آفتاب.
    17. ــــــــــــــــــ ، (2000)، تکوین العقل العربی، بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.
    18. جعفری، محمدتقی، (زمستان 1389)، علم و دین در حیات معقول، تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
    19. جمعی از نویسندگان، (1399)، چیستی تمدن، ترجمه سید محمدحسین صالحی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    20. جوادی‎آملی، عبدالله، (1382)، حیات حقیقی انسان در قرآن، قم: اسراء.
    21. ــــــــــــــــــ، (1386)، وحی و نبوت در قرآن، قم: اسراء.
    22. ــــــــــــــــــ، (1389)، تفسیر تسنیم، ج 2، قم: اسراء.
    23. ــــــــــــــــــ، (1389)، تفسیر تسنیم، ج 5، قم: اسراء.
    24. ــــــــــــــــــ، (1386)، تفسیر تسنیم، ج 16، قم: اسراء.
    25. ــــــــــــــــــ، (1380)، تفسیر تسنیم،ج 20، قم: اسراء.
    26. ــــــــــــــــــ، (1389ج)، تفسیر تسنیم، ج 22، قم: اسراء.
    27. ــــــــــــــــــ، (1390)، تفسیر تسنیم، ج 24، قم: اسراء.
    28. ــــــــــــــــــ، (1392)، تفسیر تسنیم، ج 28، قم: اسراء.
    29. ــــــــــــــــــ، (1389)، تفسیر تسنیم، ج 31، قم: اسراء.
    30. ــــــــــــــــــ، (1389)، تفسیر تسنیم، ج 32، قم: اسراء.
    31. ــــــــــــــــــ، (1387)، تفسیر تسنیم، ج 33، قم: اسراء.
    32. ــــــــــــــــــ، (1390)،تفسیر تسنیم، ج40، قم: اسراء.
    33. ــــــــــــــــــ، (1395)، تفسیر تسنیم، ج 40، قم: اسراء.
    34. ــــــــــــــــــ، (1396)،تفسیر تسنیم، ج 41، قم: اسراء.
    35. ــــــــــــــــــ، (1388)، «تبیین برخی از مطالب منزلت عقل در هندسه معرفت دینی»، فصلنامه اسراء، شماره 2.
    36. ــــــــــــــــــ، (1382)، حیات حقیقی انسان در قرآن، قم: اسراء.
    37. ــــــــــــــــــ، (1386)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: اسراء.
    38. ــــــــــــــــــ، (1387) انتظار بشر از دین، قم: اسراء.
    39. ــــــــــــــــــ، (1386)، شمس الوحی تبریزی، قم: اسراء.
    40. ــــــــــــــــــ، (1386)، شریعت در آینه معرفت، محقق حمید پارسانیا، قم: اسراء.
    41. ــــــــــــــــــ، (1378)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قرآن در قرآن، قم: اسراء.
    42. ــــــــــــــــــ، (1368)، شرح حکمت متعالیه اسفار اربعه، بخش یکم و دوم از جلد ششم، تهران: الزهرا (س)
    43. ــــــــــــــــــ، (1373)، اسرار الصلواة، قم: اسراء.
    44. ــــــــــــــــــ، (1384)، حق و تکلیف در اسلام، قم: اسراء.
    45. ــــــــــــــــــ، (1386)، رحیق مختوم، ج 1، تدوین حمید پارسانیا قم: اسراء.
    46. ــــــــــــــــــ، (1387)، عین النضاخ (تحریر تمهید القواعد)، محقق حمید پارسانیا، قم: اسراء.
    47. جوهری، اسماعیل‎بن‎حماد، (1404)، صحاح اللغه، بیروت: دارالعلم.
    48. خامنه‎ای، سیدعلی، (1390)، حدیث ولایت، مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
    49. حقى برسوى، (بی‎تا)، اسماعیل‎بن‎مصطفى، تفسیر روح البیان‏‏، بیروت: انتشارات دار الفکر.
    50. عرفان، امیرمحسن، (1401)، مرزشناسی هویتی تفسیر انتظار از نگرگاه کلان جریان‎های فکری و اندیشه‎ای، مشرق موعود، ش 62.
    51. عمید زنجانی، عباسعلی، (1392)، تکملة فقه سیاسی، مباحثی پیرامون امر به معروف و نهی از منکر، تهران: خرسندی.
    52. راغب اصفهانی، حسین‎بن‎محمد، (1412)، المفردات فی غریب القرآن، قم: دفتر نشر الکتاب.
    53. زارع‎خفری، ایوب، محمد نصیری، رمضان رضایی، جواد اسحاقیان (1401)، آموزۀ مکنت در قرآن و تبیین فرهنگی و تمدنی آن، فصلنامۀ تمدن‎پژوهی، سال دوم، شمارۀ پنجم.
    54. دفتری، فرهاد، (1380)، سنت‎های عقلانی در اسلام، ترجمۀ فریدون بدره‎ای، تهران: فرزان.
    55. شاهجوئی، محمدامین، (1402)، نقش عقل و تفکر عقلی در شناخت قرآن به قرآن (مطالعه موردی: قرآن شناختِ آیت الله جوادی‎آملی)، حکمت اسراء، سال چهاردهم، ش دوم.
    56. صادقی تهرانی، محمد (1406)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم: فرهنگ اسلامی.
    57. طوسى، محمدبن‎حسن (بی‎تا)، التبیان فی تفسیر القرآن‏، مصحح: عاملى، احمد حبیب‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    58. طباطبایی، محمدحسین، (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    59. ـــــــــــــــــــــ ، (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    60. طبرسى، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،‏‏ مصحح: یزدى طباطبایى، فضل‏الله‏ و رسولى، هاشم‏، تهران: ناصر خسرو.
    61. رضا، غلامی، (1396)، فلسفه تمدن نوین اسلامی، تهران: سوره.
    62. فلاح‎تفتی، فاطمه، (1401)، مبانی و قواعد فقهی حاکم بر عقلانیت و همگرایی مسلمانان در تمدن نوین اسلامی، دو فصلنامه علمی مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 5، ش 2، صص 155-194.
    63. فراهیدی، خلیل‎بن‎احمد، (1414ق)، کتاب العین، ج3، قم: موسسه النشر الاسلامی.
    64. فیومی، احمدبن محمد، (1405ق)، مصباح المنیر، ج2، قم: دار الهجره.
    65. قرشى، على اکبر، (1371)، قاموس قرآن، تهران، چ ششم: دار الکتب الاسلامیه.
    66. مصطفوی، سیدحسن، (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج13، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    67. موحد، ضیاء، (1383)، منطق و عقلانیت، مجله مقالات و بررسی‎ها، دفتر 75، دانشگاه تهران.
    68. موسوی خوئینی، سیداحمد، (1394)، جستارهایی دربارۀ عقلانیت، تهران: ترجمان علوم انسانی.
    69. نوروزی فیروز، رسول، (1394)، تمدن به مثابه سطح تحلیل، مجله نقد و نظر، دوره بیستم، ش 4.
    70. ــــــــــــــــــــ ، (1397)، تأثیر رویکرد تمدنی بر سیاست خارجی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
    71. یوکیچی، فوکوتساوا، (1379)، نظریۀ تمدن، ترجمۀ چنگیز پهلوان، تهران: گیو.
    72. Nasr, Seyyed Hossein (2009) , “ Civilizational Dialogue and the Islamic World,” In: Al-Idrus Mohamed Ajmal Bin Abdul Razak (Ed.) , Islam Hadhari: Bridging Tradition and Modernity, Kuala Lumpur: International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC).

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار