نظریۀ اعتباریات علامه طباطبایی و نقش واسطه‌گری آن میان حکمت متعالیه و علوم انسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم و پژوهشگر پسادکترای دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار. ایران

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار. ایران.

چکیده

فلسفه، زیرساخت نظریات علوم انسانی و اجتماعی است و حکمت متعالیه به عنوان یک نظام فلسفی، ظرفیت تحقق این زیربنا را دارد. علوم انسانی متکفّل تبیین کنش‌های ارادی انسان‌اند و از دیدگاه علامه طباطبایی، کنش‌های ارادی انسان، تابعی از نظام اعتباری اوست، از این‌رو توجه به نظریه اعتباریات در مطالعۀ علوم انسانی سهم تعیین کننده‌ای دارد و با توجه به اینکه طرح نظام‌مند نظریه اعتباریات از سوی ایشان در حکمت متعالیه صورت گرفته است، مسئله این مقاله آن است که چگونه حکمت متعالیه با علوم انسانی به واسطۀ نظریه اعتباریات ارتباط پیدا می‌کند. این مقاله درصدد است که نشان دهد نظریه مزبور با توجه به مبانی معرفت‌شناختی و انسان‌شناسی فلسفۀ صدرایی، حلقۀ ارتباطی میان حکمت متعالیه و علوم انسانی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Allameh Tabatabai's credit theory and its mediating role between transcendental wisdom and human sciences

نویسندگان [English]

  • Hamed Esmaeilzadeh 1
  • MohammadReza Ershadinia, 2
  • Ahmad Khajehim, 3
1 Post-doctoral researcher of Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Hakim Sabzevari University, Iran
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
چکیده [English]

Philosophy is the basic theory of human and social sciences, and transcendental wisdom, as a philosophical system, has the capacity to realize this basic structure. Humanities are responsible for explaining human voluntary actions, and from Allameh Tabatabai's point of view, human voluntary actions are a function of his credit system, therefore paying attention to credit theory has a decisive contribution in the study of human sciences, and considering that the systematic design of credit theory by him in Transcendental wisdom has taken place, the issue of this article is how transcendental wisdom is related to human sciences through the theory of validity. This article tries to show that the said theory is a link between transcendental wisdom and human sciences, according to the epistemological and anthropological foundations of Sadra'i philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • credit theory
  • transcendental wisdom
  • human sciences
  • foundations of epistemology
  • anthropology

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1363)، المبدأ و المعاد، تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
  3. آقاجانی، نصرالله (1399)، «مناسبات حکمت متعالیه و علوم اجتماعی»، فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت، سال دوازدهم، ش 45، ص. 148.
  4. اسکاچ‌پل، تدا (1376)، دولت‌ها و انقلاب‌های اجتماعی، ترجمۀ سید مجید روئین‌تن، تهران: سروش.  
  5. پارسانیا، حمید (1401)، جهان‌های اجتماعی، قم: کتاب فردا، چاپ پنجم.
  6. پارسانیا، حمید و همکاران (1393)، «دلالت‌های نظریه اعتباریات برای تحول در علوم انسانی» اسلام و مطالعات اجتماعی، سال دوم، ش 1، ص. 41.
  7. پیرو و. مینی (1375)، فلسفه و اقتصاد (مبادی و سیر تحول نظریه اقتصادی)، ترجمۀ مرتضی نصرت/ حسین راغفر، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.
  8. جوادی آملی، عبدالله (1384)، تبیین براهین اثبات خدا، قم: نشر اسراء، چاپ چهارم.
  9. ــــــــــــــــــ (1393)، تحریر رساله الولایۀ علامه طباطبایی، قم: نشر اسراء، چاپ اول.
  10. ــــــــــــــــــ (1392)، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، قم: نشر اسراء، چاپ پنجم.
  11. ــــــــــــــــــ (1386)، تفسیر انسان به انسان، قم: نشر اسراء، چاپ سوم.
  12. ــــــــــــــــــ (1387)، «چالش‌های حکمت متعالیه در مسئله سیاست»، نشریه پژوهش و حوزه، ش 34 و 35 ص 221.
  13. ــــــــــــــــــ (1382)، رحیق مختوم، قم: نشر اسراء، چاپ دوم.
  14. حسن‌زاده آملی، حسن (1393)، اتحاد عاقل به معقول، قم: بوستان کتاب، چاپ چهارم.
  15. ــــــــــــــــــ (1395)، سرح العیون فی شرح العیون، قم: بوستان کتاب، چاپ ششم.  
  16. ــــــــــــــــــ (1380 ب)، عرفان و حکمت متعالیه، قم: الف. لام. میم.
  17. حسینی، سید ابوالحسن و همکاران (1398)، کنکاشی در خاستگاه دانش مدیریت بر اساس نظریۀ اعتباریات علامه طباطبایی، اندیشه مدیریت راهبردی، سال سیزدهم، ش 1، ص. 21.
  18. خسروپناه، عبدالحسین (1395)، انسان‌شناسی اسلامی،قم: دفتر نشر معارف، چاپ اول.
  19. ــــــــــــــــــ و همکاران (1393)، در جستجوی علوم انسانی اسلامی، قم: دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها)، چاپ اول
  20. خسروپناه، عبدالحسین (1394)، روش‌شناسی علوم اجتماعی، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول.
  21. ــــــــــــــــــ (1396)، فلسفه شناخت، قم: دفتر نشر معارف، چاپ دوم
  22. ــــــــــــــــــ (1400)، نظریه‌پردازی در علوم انسانی حکمی سازی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول.
  23. ــــــــــــــــــ و همکاران (1402)، «نقد مبانی انسان‌شناختی نظریه عقلانی _هیجانی آلبرت الیس با نگرش به منابع اسلامی»، روان‌شناسی و دین، سال شانزدهم، ش 1، ص. 150.
  24. دهخدا، علی‌اکبر (1341)، لغت‌نامه، ج 29 نشر تحت نظر دکتر محمد معین، تهران: دانشگاه تهران.
  25. رجبی، ابوذر (1395)، «بومی‌سازی‌ علوم انسانی با تأکید بر نظریه اعتباریات علامه طباطبایى»، نشریه علوم انسانی اسلامی صدرا، ش 18 ص176.                                                        
  26. رحیقی، حسنعلی (1398)، حکمت الهی به مثابۀ علم برتر: جایگاه حکمت و فلسفه در منظومۀ معرفت؛ با رویکردی قرآنی و روایی، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، چاپ اول.
  27. سبزواری، ملاهادی (1368 الف)، تعلیقات بر کتاب الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوی.
  28. سبزواری، ملاهادی (1374)، شرح مثنوی، به کوشش مصطفی بروجردی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول.
  29. شیرازی، صدرالدین محمد (1368 ب)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوی.
  30. ــــــــــــــــــ (1388)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، قم: مطبوعات دینی، چاپ دوم.
  31. ــــــــــــــــــ (1420 ق)، المشاعر، بیروت: مؤسسه تاریخ العربی، چاپ اول.
  32. شیروانی، علی (1390)، «مفهوم «شهود» در فلسفۀ غرب و نسبت آن با علم حضوری»، آیین حکمت، سال دوم، ش 6، ص. 108.
  33. طباطبایی، محمدحسین (1388)، انسان از آغاز تا انجام، ترجمۀ لاریجانی، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
  34. ــــــــــــــــــ (1428 ق، الف)، بدایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرسین. چاپ سوم.
  35. ــــــــــــــــــ (1378)، بررسی‎های اسلامی، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، چاپ اول.
  36. ــــــــــــــــــ (1368پ)، تعلیقات بر کتاب الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوی.
  37. ــــــــــــــــــ ، حاشیه کفایة الأصول، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، چاپ اول.
  38. ــــــــــــــــــ (1419 ق)، الرسائل التوحیدیة، بیروت: مؤسسة النعمان.
  39. ــــــــــــــــــ (1428 ق، ب)، رسالة الاعتباریات، تحقیق: صباح ربیعی، قم: نشر باقیات، چاپ اول.
  40. ــــــــــــــــــ (1428 ق، پ)، رسالة المنامات و النبوات، تحقیق: صباح ربیعی، قم: نشر باقیات، چاپ اول.
  41. ــــــــــــــــــ (1390 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، چاپ دوم.
  42. ــــــــــــــــــ (1428 ق، ت)، نهایةالحکمة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرسین، چاپ سوم.
  43. طوسی، خواجه نصیرالدین (1391)، شرح الإشارات و التنبیهات، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ سوم.
  44. کاپلستون، فردریک چارلز (1388)، تاریخ فلسفه، ج 5 ترجمۀ امیر جلال‌الدین اعلم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم.
  45. ــــــــــــــــــ (1384)، فلسفه معاصر، ترجمه علی‌اصغر حلبی، تهران: زوار.
  46. کلگ استوارت، آر (1400)، چارچوبهای قدرت، ترجمه مصطفی یونسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی،چاپ سوم.
  47. مرادی، بهروز (1394)، نظریه‌های جامعه شناسی به زبان ساده، تهران: شرکت بهمن برنا.
  48. مصباح یزدی، محمدتقی (1387)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ دوم.
  49. مطهری، مرتضی (1368)، مقدمه و پاورقی بر کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: انتشارات صدرا.
  50. ـــــــــــــ (1376)، مجموعه آثار، ج 13، تهران: انتشارات صدرا، چاپ سوم.
  51. ـــــــــــــ (1381)، منطق، فلسفه، تهران: انتشارات صدرا، چاپ سی و یکم.
  52. واسطی، عبدالحمید (1395)، «ظرفیت‌های حکمت متعالیه در تولید علوم انسانی اسلامی»، نشریه علوم انسانی اسلامی صدرا، ش 18، ص. 15.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار